Toelichting op de excursie


Programma:

1. Nightpiece, Julia Barnes (1956), 2015
tekst James Joyce (1882-1941), 1915

2.  ‘Around us’, Julia Barnes, 2016
tekst James Joyce, 1914

3. ‘Dover Beach’, Samuel Barber (1910-1981), 1931
tekst Matthew Arnold (1822-1888), 1867

4. ‘Adagio voor strings’, Samuel Barber.

5. ‘Love Blows as the Wind Blows’ van de in WO I gesneuvelde componist George Butterworth (1885-1916), 1912
teksten William Ernest Henley (1849-1903), 1888

 

Licht in donkere tijden

Een woord voorafgaand aan de excursie van 6 maart

Een modern concert…

Zelf heb ik jaren gewerkt voor een organisatie die moderne concerten organiseerden. Na een paar concerten kende ik 80% van het publiek: het bereik van klassieke muziek is niet al te groot, maar dat van moderne klassieke muziek is een ware nichemarkt. Enige woorden van toelichting zijn daarom wel op zijn plaats.

Een programmeur van een concert is als een conservator van een (modern) museum: de samenstelling van het aangebodene moet elkaar op een bepaalde manier versterken en samen kunnen werken bij het publiek. Julia Barnes heeft verschillende interesses die bij haar projecten tevoorschijn komen. Ten eerste zijn daar de facetten van de kunst: Muziek, film, beeldende kunst, poëzie. Allemaal komen ze vandaag aan bod. Ten tweede wordt er gewerkt met eigentijdse en deels lokale kunstenaars. Ten derde wordt er met verschillende generaties kunstenaars gewerkt. Inhoudelijk zijn er twee lijnen in het programma. De gedichten van James Joyce die voor deze gelegenheid zijn vertaald en op muziek zijn gezet vormt een onderdeel van een groter project. Ten tweede speelt de eerste wereldoorlog als centraal thema door het programma. Dat werkt door in alle facetten.

Samuel Barber: Adagio for strings

Soms heeft een componist helemaal niet veel noten nodig om onsterfelijk te worden. Dat is ook het geval bij Barber:

barber-adagio-for-strings

Het begint, met één lange noot en daarna drie kortere in een beweging omhoog: het motief. Deze drie worden herhaald in sequensvorm: steeds een stapje omlaag of omhoog weer die drie noten. In totaal wordt hier in 4 maten een thema neergezet door de componist. Het is componeren volgens het boekje. We zien hier de letterlijke betekenis van het woord componist: samensteller. Het gaat erom wélk motief en hoe de sequens verloopt dat de waardering voor een stuk bepaald.

Julia Barnes en George Butterworth

Barber – in de twintigste eeuw geboren – is één van de weinige componisten uit de twintigste eeuw die een groot publiek heeft weten te bereiken. Onsterfelijk werd zijn adagio helemaal nadat in de film Platoon deze muziek een enorm publiek bereikte. Het is heerlijk om naar te luisteren. Maar met Barnes en Butterworth, wordt het programma voor mij interessanter. (het is de combinatie tussen hart en hoofd die regelmatig nog in de cursus terug zal komen). Wat gebeurd er bij het ervaren van kunst op emotioneel en rationeel vlak bij mij als publiek? Soms ervaar je kunst puur op emotioneel gebied: het is mogelijk om tot tranen toe geroerd te worden bij het horen van muziek. Soms is het vooral voer voor de hersenen. De castraatzanger die we hoorden bijvoorbeeld in de Renaissance zingt niet bepaald mooi. Maar historisch gezien is het wel interessant om naar te luisteren. Een geslaagd concert heeft naar mijn mening een combinatie van deze twee en raakt ergens zowel hart als hoofd.

Butterworth ken ik niet en de inkt van de muziek van Barnes is nog nat: gloednieuwe muziek. Butterworth is gesneuveld in de eerste wereldoorlog: een componist die na een eeuw nog de moeite waard is om op een programma op te nemen moet een schoonheid kunnen produceren die 100 jaar na dato heeft weten te overleven. Barnes muziek benader ik zelf zoals ik alle andere nieuwe muziek doe: er moet een interessant element inzitten dat mijn aandacht kan trekken. Schoonheid is voor een première niet eens noodzakelijk. Het is nieuw en heeft misschien tijd nodig om aan gewend te raken.

Beeldende kunst en film

Tot slot moet er een versterkend element uitgaan van de verschillende facetten. Hoe is het om het bekende werk van Barber te horen in het licht van WO I? Hoe pas nieuwe muziek samen met muziek van 100 jaar geleden? Van Tonie van Marle heb ik al enkele foto’s van haar werk gezien. Ik ervaar het als mooi en het werkt nieuwsgierigheid op en ben benieuwd naar de werken zelf in plaats van een fotografische reproductie. Zowel beeldend als film behoren niet tot mijn expertise en al spelen ze een belangrijke rol in deze “muzikale expositie”, ik benader ze toch vooral in relatie tot de muziek en het thema van de middag. Werken de beelden van de film en de beeldende kunst door tijdens het luisteren naar de muziek? Of zelfs achteraf, na afloop van de muzikale expositie?

Het zijn enkele vragen die ik voorafgaand aan het concert heb. Tijdens de cursus zullen we als we bij de twintigste eeuw aankomen terugkomen op deze vragen die ik vooraf hier voor mezelf heb gesteld.

Jurgen van den Hout – http://img.toonrijk.nl


Geef een reactie