Na de nacht van de wetenschap die als thema muziek had, startte radio 4 deze week de hart & ziellijst. Waar in de nacht een sterke nadruk lag op ratio (hoe werkt muziek in onze hersenen, analyses met grote data sets), is de hart & ziel lijst een top 300 die “luisteraars het meest raken, inspireren, ontroeren, energie geven, troosten of herinneringen tot leven brengen.”
Ik zette de radio vandaag aan en hoorde muziek uit de lijst die meteen mijn aandacht trok. Het was muziek met de kwaliteit om direct aan te kunnen spreken. Het bleek om een werk van Ludovico Einaudi te gaan. En daar schrok ik een beetje van… Zoals je in de alternatieve popmuziek geen succes mag hebben, omdat je dan al snel wordt verweten dat je ‘commercieel’ bent geworden, zo lijkt er in de klassieke muziek een ongeschreven regel dat je niet te veel succes mag hebben bij een publiek van onder de 60 jaar omdat je dan gekozen hebt voor inhoudsloosheid en goedkoop effectbejag. Dat is een manier waarop er al snel in welingevoerde kringen over Einaudi gesproken wordt. “wat zit er toch weinig ontwikkeling in zo’n compositie” schrijft Robert van Gijssel bijvoorbeeld in de Volkskrant om te vervolgen: “Het zou voldoende kunnen zijn, als Einaudi tussen al die repetitieve akkoorden een paar bloedmooie melodieën zou opvoeren. Die zijn onvindbaar”. In het NRC lezen we “Einaudi verhult saaiheid met galm.” en “Waarom hij in de classical charts wordt meegenomen, is een raadsel – iedere ontwikkeling ontbreekt.” Maar ook andere artikelen met in de titel al: “Einaudi te voorspelbaar“, “trage zoetigheid“. Mijn beeld was al gevormd zonder dat ik ooit bewust naar zijn muziek had geluisterd. Ik wist eigenlijk al hoe het klonk, zonder het te horen.
Ander voorbeeld.
Vroeger, toen er nog cd winkels waren, liep ik ze wel eens binnen. Niet om nog een cd te kopen, maar om te kijken naar de afdeling klassiek. Een gemiddelde Free Record Shop had in de laatste stuiptrekkingen van deze keten gemiddeld zo’n 4 klassieke cd’s op voorraad: 2 van André Rieu en 2 van Einaudi. Dat was klassieke muziek samengevat door de Free Record Shop en de richting waarin ik moest denken voor Einaudi’s muziek was me duidelijk.
Nou stond Einaudi wel op mijn lijstje van componisten waar ik eens naar moet gaan luisteren vanwege de grote populariteit die deze componist geniet bij het publiek. Maar dat lijstje is bij mij nogal lang. Er zijn zoveel componisten en werken waar ik in mijn leven nog kennis mee moet maken, dat ik op zijn minst 300 jaar oud moet worden. En ja, door de manier waarop er over hem geschreven werd, had veroorzaakt dat Einaudi niet zo’n hoge prioriteit had.
Nu blijkt dat ik zijn muziek al wel eens gehoord had. Want wat ik op de radio hoorde, was een deel van zijn muziek voor de film “Intouchables” die ik wel gezien had. Dus misschien herkende ik op een onbewust niveau de muziek toen het op de radio vanochtend voorbij kwam. Maar om te kunnen weten of dat zo is, zullen er nog heel wat nachten van de wetenschap moeten volgen, want onze kennis hoe het precies werkt met muzikale herkenning staat nog in de kinderschoenen. Klassieke muziek hoeft niet op het eerste gehoor meteen aan te spreken. Soms moet je er wat vaker naar luisteren. Er aan wennen. Maar klassieke muziek kan wel op het eerste gehoor aanspreken. En dat is Einaudi hier gelukt bij mij. Dat is toch een bewonderenswaardige eigenschap waardoor hij met stip omhoog is geschoten in mijn lijstje “componisten die ik nog moet beluisteren”.
Ik hoorde dus het volgende fragment:
Nu zijn we zo langzaam maar zeker aangekomen op het moment dat ik mijn punt in dit betoog moet gaan maken. Maar dat heb ik eigenlijk niet. Het is net als de muziek van Einaudi: er is hier geen conclusie, geen ontwikkeling, slechts waarneming. Ik heb (nog) geen oordeel over de componist. Alleen het voornemen om deze week me onder te dompelen in zijn muziek. Misschien kan ik daarna de conclusie trekken dat zijn muziek inhoudsloos is. Of geweldig. Of één van de grijstinten daartussenin.
Verder ben ik benieuwd of er nog meer verrassingen komen in de hart & ziel lijst – bekijk hier de hele top 300 -, want wat is er nou leuker dan nieuwe muziek leren kennen.